Η φωνολογική ενημερότητα ορίζεται ως «το σύνολο των γλωσσικών/ εκφραστικών εκδηλώσεων του υποκειμένου που δείχνουν ότι έχει την ικανότητα να κατατέμνει συνειδητά τον προφορικό λόγο σε μονάδες που δεν είναι φορείς σημασίας (συλλαβές, φωνήματα, ομοιοκαταληξίες). Παράλληλα ο όρος φωνημική ενημερότητα χαρακτηρίζει την ικανότητα χειρισμού των φωνημάτων».
Η φωνολογική επίγνωση είναι εξαιρετικά σημαντικός δείκτης και απαραίτητη δεξιότηταγια την απόκτηση της ικανότητας ανάγνωσης και γραφής. Σύμφωνα με τον Πόρποδα (2002) χωρίζεται σε τρεις τομείς:

* τη φωνημική δομή του προφορικού λόγου,
*την επίγνωση της συλλαβικής δομής του προφορικού λόγου
*την επίγνωση στο επίπεδο μιας γλωσσικής μονάδας που ορίζεται μεταξύ φωνημικής και συλλαβικής δομής.
Η φωνολογική ενημερότητα αναπτύσεται σε ορισμένα στάδια τα οποία είναι τα ακόλουθα:
-Αναγνώριση ότι οι προτάσεις αποτελούνται από λέξεις, πχ. / Εδώ /είναι / η /τάξη / μου / .
-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ομοιοκαταληκτούν, πχ. βουνό-στενό.

-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να ξεκινούν με τον ίδιο ήχο, πχ. άγγελος-αγάπη
-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να τελειώνουν με τον ίδιο ήχο, πχ. Ναύτης-πέτρες
-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να έχουν τον ίδιο μεσαίο ήχο, πχ. πέρασμα-γέρασε.
-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε συλλαβές, πχ. πε-ρι-μέ-νω.
-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε αρκτικά φωνήματα καιρίμες, πχ. μαθητ-ής
-Αναγνώριση ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε μεμονωμένα φωνήματα, πχ.έ-μ-ει-ν-α.
-Αναγνώριση ότι κάποιοι ήχοι μπορούν να διαγραφούν από λέξεις και ναδημιουργηθούν νέες λέξεις, πχ. τώρα-ώρα.

-Ικανότητα σύνθεσης ήχων για δημιουργία νέων λέξεων, πχ. ν-ε-ρ-ό νερό
-Ικανότητα κατάτμησης λέξεων σε συστατικούς ήχους, πχ. νερό ν-ε-ρ-ό(Κουμπιάς, 2004, σελ. 46).
Για να επιτευχθεί και να κατακτηθεί ο τομέας της φωνολογικής ενημερότητας, είναι απαραίτητο το παιδί να έχει εξοικειωθεί με τους ήχους μιας λέξης ή ψευδολέξης. Τα παιδιά που θα κληθούν να ανταποκριθούν στις διαδικασίες γραφής και ανάγνωσης πρέπει αρχικά να έχουν κατανοήσει ότι οι λέξεις αποτελούνται από φωνήματα και ότι για το σχηματισμό λέξεων χρειάζεται ένας αριθμός φωνημάτων.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι:
Τα παιδιά στο δεύτερο έτος της ηλικίας τους αυξάνουν τον αριθμό των λέξεων και η γλώσσα τους παρουσιάζει ραγδαία εξέλιξη. Αρχίζουν να συνδυάζουν δύο ή τρεις λέξεις και να δημιουργούν μικρές φράσεις, τον λεγόμενο “τηλεγραφικό λόγο”.
Στην ηλικία των τεσσάρων ετών, ο λόγος τους γίνεται περισσότερο σύνθετος και αρχίζουν να χρησιμοποιούν στις προτάσεις τους και άλλα μέρη του λόγου. Από την ηλικία των τεσσάρων ετών και έπειτα, η φωνολογική ευαισθητοποίηση του προφορικού λόγου αναπτύσσεται ιδιαίτερα γρήγορα.

Κάποιες μεταφωνολογικές δεξιότητες εμφανίζονται και κάποιες τελειοποιούνται. Τη συγκεκριμένη περίοδο εδραιώνεται πλέον η αναγνώριση της ομοιοκαταληξίας.Επίσης το παιδί είναι ικανό να οδηγηθεί στην κατάτμηση μιας λέξης σε συλλαβές αλλά όχι στα επιμέρους φωνήματα αυτής, καθώς η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη σε αυτή την ηλικία. Ίδιας ηλικίας παιδιά μπορούν να πραγματοποιούν απάλειψη φωνολογικών τμημάτων αλλά σε επίπεδο συλλαβής.
Η ικανότητα των παιδιών της προσχολικής ηλικίας να χειρίζονται συνειδητά τις φωνολογικές μονάδες του λόγου, πριν αυτά διδαχθούν ανάγνωση και γραφή, μπορεί να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί με κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα.

Κουνενή Δέσποινα
–
Ειδική  Λογοθεραπεύτρια

Σας άρεσε το άρθρο μας; Αφήστε το σχόλιο σας παρακάτω και η ομάδα μας θα σας απαντήσει το συντομότερο δυνατό.

Θέλετε να λαμβάνετε τα νέα άρθρα που συντάσσει η επιστημονική μας ομάδα; Γραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο – newsletter. 

Η ομάδα του “Ψυχ…Αγωγείν”, (οι ψυχολόγοι, η λογοθεραπεύτρια, η εργοθεραπεύτρια και η ειδική παιδαγωγός) είναι διαθέσιμοι στο να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες σας παρέχοντας το πρώτο ραντεβού ΔΩΡΕΑΝ και να συζητήσουμε τυχόν απορίες σας. Για περαιτέρω διευκρινήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το κέντρο στα τηλέφωνα
επικοινωνίας ή να μας επισκεφτείτε στο χώρο μας στη Λ.Βουλιαγμένης 261. Άγιος Δημήτριος (πλησίον μετρό Δάφνης).