Αυτισμός, Φάσμα, Asperger, Άτυπος αυτισμός, Διαταραχή αυτιστικού φάσματος, Αυτιστική διαταραχή … πολλαπλοί όροι που συχνά χρησιμοποιούνται στον χώρο της ειδικής αγωγής περιγράφοντας ένα παιδί, έναν έφηβο ή έναν ενήλικα που ανήκει στη Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος.

Οι Akshoomoff, 2000 – Towbin, Mauk, & Batskaw, 2002 ανέφεραν πως « Ο αυτισμός θεωρείται μία νευρολογική διαταραχή, παρόλο που η συγκεκριμένη γενετική ή εγκεφαλική δυσλειτουργία δεν έχει προσδιοριστεί ». Σύμφωνα με την πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειρίδιου Ψυχικών Διαταραχών ( DSM – 5 ) η Διαταραχή αυτιστικού φάσματος παρουσιάζει  α) μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία και β) περιορισμένη συμπεριφορά. Επίσης, σύμφωνα με το DSM – 5 πάλι, ο όρος Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, διαγράφει τους όρους Αυτιστική Διαταραχή, Σύνδρομο Rett, Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή, Σύνδρομο Asperger, Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές μη προσδιορισμένες αλλιώς συμπεριλαμβανομένου και του ‘Άτυπου Αυτισμού και διατηρεί ως κύριο όρο τον πρώτο, περιλαμβάνοντας όλες τις παραπάνω ορολογίες που χρησιμοποιούνταν ως τώρα.

Πώς μπορεί να διαγνωστεί η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος;

Η Διαταραχή Αυτιστικού φάσματος δε μπορεί να διαγνωσθεί κατά την κύηση αλλά ούτε και κατά τη γέννηση. Δε περιλαμβάνει κάποιο εξωτερικό χαρακτηριστικό ή κάποια γενετική διαταραχή, που θα καταδείξει την παρουσία του και είναι μία διαταραχή που θα ακολουθεί το άτομο εφόρου ζωής. Είναι μία αναπτυξιακή διαταραχή η οποία μπορεί να κάνει την εμφάνιση της από τα πρώτα βήματα του παιδιού (κάτω των 18 μηνών), αλλά βέβαιη και σαφή διάγνωση μπορεί να δοθεί από την χρονολογική ηλικία των 2,5 και έπειτα. Το 2002 στο Παγκόσμιο Συνέδριο της World Autism Organization το 2002, αναφέρθηκε πως η αναλογία των ανθρώπων που ανήκουν στη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος είναι 1:500, ενώ είναι συχνότερη στα αγόρια.

Όπως σημειώθηκε λοιπόν, η διάγνωση αυτή βγαλμένη από έναν αναπτυξιολόγο ή παιδοψυχίατρο δίνει την δυνατότητα στους γονείς να γνωρίσουν την έννοια του αυτισμού, να την αποδεχθούν και να δουλέψουν πάνω σε αυτό. Όσο πιο έγκαιρα διαγνωσθεί ένα παιδί με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, τόσο καλύτερα και σημαντικότερα θα συνεργαστεί και θα δουλέψει με ανθρώπους της ειδικής αγωγής, όπως Λογοθεραπευτή, Εργοθεραπευτή, Παιδοψυχολόγο, Ειδικό Παιδαγωγό. Η διεπιστημονική ομάδα που θα πλαισιώσει το παιδί, είναι ικανή να το φτάσει σε ένα αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο αυτοεξυπηρέτησης, επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης πάντα ωστόσο σε συνεργασία με το οικογενειακό περιβάλλον. Αξίζει να σημειωθεί πως η πορεία του κάθε ατόμου που ανήκει στην διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος, επηρεάζεται από τον βαθμό της λειτουργικότητας του αλλά και ποσό ¨βαθιά¨ βρίσκεται μέσα σε αυτή.

Σε ποιους τομείς μπορεί να βοηθήσει ο Λογοθεραπευτής;

Μια τέτοια ομάδα λοιπόν αποτελεί βασικό συνοδοιπόρο ενός τέτοιου ατόμου καθώς τον ενισχύει και τον βοηθάει σε πολλά βασικά χαρακτηριστικά που περιλαμβάνει η διαταραχή αυτή και είναι πιθανό να τον συντροφεύει και μετά την ενηλικίωσή του. Πιο συγκεκριμένα ένας Λογοθεραπευτής  μπορεί να παρέμβει και να ενισχύσει ένα άτομο με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος στα εξής:

Α) Δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση και προσαρμογή και αδυναμία στη χρήση κοινωνικών δεξιοτήτων:

Αν όχι το βασικότερο, σίγουρα αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα η αδυναμία της επαφής με το κοινωνικό σύνολο, η κοινωνική προσαρμογή και η τήρηση βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων. Εξαρχής δίνεται βάση στην δήξη και την εκμάθηση ορθών κοινωνικά συμπεριφορών, στη χρήση κατάλληλης κοινωνικής στάσης και στην τήρηση αποδεκτών κοινωνικά συμπεριφορών και εκφράσεων. Σε πολλά άτομα με Διαταραχή αυτιστικού φάσματος απουσιάζει η βλεμματική επαφή, γεγονός που αποτελεί και μία ισχυρή ένδειξη της διαταραχής αυτής.

Β) Καθυστέρηση στην ανάπτυξη λόγου και ομιλίας ή και πλήρη απουσία αυτών:

Επίσης σύνηθες στοιχείο αποτελεί η καθυστερημένη και μειωμένη χρήση του λόγου ή ακόμη και η πλήρης έλλειψη αυτού. Ο Λογοθεραπευτής είναι κατάλληλα εφοδιασμένος προκειμένου να καθοδηγήσει ένα παιδί, ώστε να αρχίσει να επικοινωνεί λεκτικά, να χρησιμοποιεί κατάλληλα το λόγο του αντιλαμβανόμενο τους συνομηλίκους και το περιβάλλον του ή και να χρησιμοποιεί εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας αν αυτό δεν καταφέρει να μιλήσει ποτέ.

Γ) Απουσία Θεωρίας του Νου / Ενσυναίσθηση:

Σύμφωνα με τους Premack & Woodruff, 1978 η θεωρία του Νου είναι  « η ικανότητα η οποία επιτρέπει στο άτομο να αποδίδει νοητικές καταστάσεις (πεποιθήσεις, επιθυμίες, συναισθήματα, σκέψεις, αντιλήψεις, προθέσεις, προσδοκίες, όνειρα, ευχές) στον εαυτό του και τους άλλους µε στόχο την ερμηνεία της συμπεριφοράς ». Έντονη λοιπόν δυσκολία βρίσκεται στο κομμάτι της αναγνώρισης συναισθημάτων, εκφράσεων και αναγκών των υπολοίπων αλλά και στην ιδέα της διαφορετικής άποψης και ισχύς από τη δική τους. Εδώ οι λογοθεραπευτές μέσα από παραστατικές στιγμές και κοινωνικές ιστορίες, μπορούν να ενισχύσουν την ενσυναίσθηση στα άτομα αυτά και να τα βοηθήσουν να δεχτούν και να κατανοήσουν και την οπτική ενός άλλου ανθρώπου πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα.

Δ) Στερεοτυπικές συμπεριφορές και εμμονές:

Ένα εξίσου ιδιαίτερο γνώρισμα, είναι η εμμονή με συγκεκριμένα αντικείμενα, πρόσωπα, στοιχεία, θέματα συζήτησης, τραγούδια παιχνίδια, τροφές κ.α. Υπάρχει δηλαδή, έντονη προσήλωση και εμμονή σε ένα ή και περισσότερα στοιχεία, τα οποία πολλές φορές είναι δύσκολο να αποχωριστούν ή να σταματήσουν να μιλάνε για αυτά. Τίθεται λοιπόν στόχος από την διεπιστημονική ομάδα που πλαισιώνει το παιδί, η μείωση ή και η αποκοπή τέτοιων συμπεριφορών και εμμονών, καθώς δεν είναι πάντα βοηθητικό ή εφικτό να εξαληφθεί μία τέτοια συμπεριφορά, αφού μπορεί να οδηγήσει σε tantrum (κρίσεις θυμού) ή σε αυτοτραυματικές συμπεριφορές.

Άλλες δυσκολίες που παρουσιάζει ένα άτομο με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος και μπορεί ένα λογοθεραπευτής να παρέμβει είναι η ηχολαλία όπου σύμφωνα με τον Κοκμοτό Παναγιώτη ένα παιδί ηχολαλεί όταν « επαναλαμβάνει ήχους, συλλαβές, λέξεις ή ακόμα και φράσεις που ακούει από άλλους. Αυτό γίνεται είτε αμέσως  ή λίγο χρόνο μετά την παραγωγή του προτύπου ομιλίας και λέγεται άμεση ηχολαλία είτε αρκετή ώρα μετά τη παραγωγή των λεγομένων και λέγεται καθυστερημένη ηχολαλία ». Επίσης παρουσιάζει στερεοτυπικό ή μονότονο παιχνίδι (μάζεμα πραγμάτων στο καλάθι, άδειασμα αυτών στο πάτωμα και ξανά μάζεμα), δυσκολία στο ¨σπάσιμο¨ της ρουτίνας του και απουσία της κατανόησης του χιούμορ και της μεταφοράς στο λόγο.

Κρίνεται λοιπόν απαραίτητη και καθοριστική η επαφή του ατόμου με ΔΑΦ με ένα πλαίσιο απαρτιζόμενο από ειδικότητες που θα συμβάλλουν στην διαμόρφωση και στην ενίσχυση των ικανοτήτων του σε όλους τους τομείς.

Βιβλιογραφία:

Gould, J. (1982). Social communication and imagination in children with cognitive and language impairments. PhD thesis. University of London

Τρίμμης Ν. (2013). Εισαγωγή στις διαταραχές επικοινωνίας. Nicosia, Cyprus. Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης

Γκαγκάρας Χαράλαμπος

Λογοθεραπευτής

Σας άρεσε το άρθρο μας; Αφήστε το σχόλιο σας παρακάτω και η ομάδα μας θα σας απαντήσει το συντομότερο δυνατό.

Θέλετε να λαμβάνετε τα νέα άρθρα που συντάσσει η επιστημονική μας ομάδα; Γραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο – newsletter.

Η ομάδα του «Ψυχ…Αγωγείν», (οι ψυχολόγοι, οι λογοθεραπευτές, οι εργοθεραπευές και οι ειδικοί παιδαγωγοί) είναι διαθέσιμοι στο να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες σας παρέχοντας το πρώτο ραντεβού ΔΩΡΕΑΝ και να συζητήσουμε τυχόν απορίες σας. Για περαιτέρω διευκρινήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το κέντρο στα τηλέφωνα επικοινωνίας ή να μας επισκεφτείτε στο χώρο μας στην Ίμβρου 27 & Λ. Ηλιουπόλεως, Δάφνη (πλησίον μετρό Άγιου Ιωάννη).