Θεραπευτικές προσεγγίσεις σε παιδιά σχολικής ηλικίας με αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές


Οι αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές αποτελούν ένα πολυδιάστατο εκπαιδευτικό ζήτημα, το οποίο τόσο οι λογοπαθολόγοι όσο και οι δάσκαλοι καλούνται να αντιμετωπίσουν. Οι τομείς στους οποίους κυρίως παρουσιάζονται δυσκολίες είναι ο προφορικός και ο γραπτός λόγος.

Έρευνες μάλιστα αναφέρουν ότι 20% – 25% του συνόλου του μαθητικού πληθυσμού παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες. Συγκεκριμένα, οι περισσότεροι απ’ αυτούς παρουσιάζουν προβλήματα που αφορούν στην κατανόηση και την παραγωγή του γραπτού λόγου, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό μαθητών χωρίς μαθησιακές δυσκολίες, παρουσιάζει προβλήματα στην παραγωγή γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης, Ι. Ι. (2009).

Απ’ τη μια ο λογοθεραπευτής οφείλει να γνωρίζει τις εκπαιδευτικές και σχολικές συνθήκες, για να δημιουργήσει μια επωφελή σχέση με το μαθητή, και απ’ την άλλη ο εκπαιδευτικός να είναι ενημερωμένος σχετικά με τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί με ΑΓΔ στα πλαίσια του σχολείου, προκειμένου να ανταποκριθούν και οι δυο επιτυχώς στις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών. Η λογοπεδική αξιολόγηση και παρέμβαση αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την αντιμετώπιση των δυσκολιών στις τρεις διαστάσεις της γλώσσας. Ως επί το πλείστον, η αποκατάσταση γίνεται από ιδιωτικούς φορείς, όμως και στα σχολεία υπάρχουν προγράμματα αποκατάστασης, στα τμήματα ένταξης. Η αποκατάσταση των δυσκολιών ξεκινά μετά την ολοκλήρωση της διαγνωστικής διαδικασίας και ακολουθεί εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης.

Τι είναι η ΑΓΔ ;

Ως αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή θεωρείται το γλωσσικό προφίλ, το οποίο μπορεί να συνδέεται με ιστορικό δυσκολιών στην ακοή, στη μάθηση, στο περιβάλλον ή στο συναίσθημα.  Σε καμία όμως περίπτωση η ΑΓΔ  δεν μπορεί να αποδοθεί μεμονωμένα σε κάποιον απ’ αυτούς τους παράγοντες, αλλά ούτε και στο άθροισμα των επιδράσεών τους. Συνήθως, στην αιτιολογία των ΑΓΔ συναντάμε οικογενειακό ιστορικό δυσκολίας στη γλωσσική ανάπτυξη, κάποια ένδειξη εγκεφαλικής δυσλειτουργίας, ανακολουθία ανάμεσα στα υποσυστήματα της γλώσσας σε σχέση μ’ άλλους τομείς της γλωσσικής ανάπτυξης, δυσκολία αναπλήρωσης των δυσκολιών με «γενικευμένη» γλωσσική βοήθεια. Οι ΑΓΔ στο σύνολό τους χαρακτηρίζονται από μια υποκειμενική δυσκολία με έλλειμμα στον προφορικό λόγο, την πρόσληψη της γλώσσας ή/ και τον εκφραστικό λόγο. Αφορούν την απόκλιση της ανάπτυξης των επιπέδων του λόγου είτε συνολικά είτε σε κάποιο απ’ αυτά, όταν βέβαια δεν υπάρχουν νοητικά ή αισθητηριακά ελλείμματα στα οποία να αποδίδεται εξ’ ολοκλήρου η διαταραχή. Στις ΑΓΔ περιλαμβάνονται τόσο διαταραχές λόγου όσο και ομιλίας. Διαταραχές λόγου αντιληπτικού και εκφραστικού τύπου, φωνολογική διαταραχή και διαταραχές ομιλίας, όπως διαταραχή ρυθμού της ομιλίας και διαταραχή άρθρωσης συγκαταλέγονται στις ΑΓΔ.

Ποιος ο ρόλος του λογοθεραπευτή;

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή κρίνεται απαραίτητος καθώς στα καθήκοντά του συμπεριλαμβάνονται η εκτίμηση του προβλήματος και η οργάνωση του προγράμματος θεραπείας.

*Είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος και την καταγραφή της προόδου του μαθητή.

*Κύριος στόχος του είναι να βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει τη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία καθώς και να βελτιώσει την καθαρότητα της ομιλίας και της φωνής με τη βοήθεια ειδικών ασκήσεων.

*Μέσω του λογοθεραπευτή το παιδί μαθαίνει να κάνει ουσιαστικό διάβασμα, δηλαδή να διαβάζει και να κατανοεί το νόημα των όσων γράφει και διαβάζει.

*Τέλος, αναλαμβάνει την αρχική εκπόνηση του προγράμματος, λόγω της φύσης των δυσκολιών μάθησης και καλείται να επωμιστεί τον κυριότερο ρόλο της αναδιάρθρωσης των γενικών παραμέτρων κωδικοποίησης του λόγου του παιδιού.

Συνήθως, απαραίτητη είναι η παράλληλη υποστήριξη του μαθητή από τον ειδικό παιδαγωγό ο οποίος αφού λυθούν τα πρωταρχικά προβλήματα λόγου είναι ο κύριος υπεύθυνος της μετέπειτα εκπαίδευσής του. (Στασινός 2009)

Πιο συγκεκριμένα,  στόχος του λογοθεραπευτή είναι να ενισχύσει και να βελτιώσει την ικανότητα της επικοινωνίας, της έκφρασης, και της κατανόησης του λόγου. Η επικοινωνία περιλαμβάνει όλες τις λειτουργίες που έχουν σχέση με την έκφραση του προφορικού και του γραπτού λόγου. Ως εκ τούτου, ο λογοθεραπευτής είναι δυνατόν να παρέμβει σ’ όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης έκφρασης. Ο λογοθεραπευτής μπορεί να εκτιμήσει την ποιότητα της γλωσσικής ανάπτυξης, σε σύγκριση με τη γενικότερη ανάπτυξη του παιδιού, να εντοπίσει γλωσσικές αποκλίσεις σε επίπεδο μορφής, χρήσης και περιεχομένου. Στη συνέχεια, να εκτιμήσει τις γνωστικές ικανότητες, την επιθυμία για επικοινωνία, το ρόλο του περιβάλλοντος και το οικογενειακό ιστορικό, σε σχέση με τη γλώσσα. Απώτερος σκοπός όλων των προσπαθειών είναι η αντιμετώπιση. Η αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών ως απότοκο των αναπτυξιακών διαταραχών αποτελεί την πιο σημαντική διάσταση του θέματος. Ωστόσο, η επιτυχής αντιμετώπιση εξαρτάται από πληθώρα παραγόντων μεταξύ των οποίων είναι η αιτιολογία, η ένταση και τα χαρακτηριστικά των δυσκολιών, ο έγκαιρος προσδιορισμός τους, η επιτυχής και αναλυτική διαγνωστική αξιολόγηση και η ψυχολογία του μαθητή. Σε κάθε περίπτωση το πρόγραμμα παρέμβασης οφείλει να είναι εξατομικευμένο και προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή, γιατί όλοι πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες στη μάθηση και την απόκτηση γνώσεων.

   Υπάρχουν Στρατηγικές Παρέμβασης;

Η διδασκαλία των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες αποτελεί μια πολύ απαιτητική διαδικασία, κατά την οποία ο  επαρκώς καταρτισμένος εκπαιδευτικός σε συνδυασμό με το λογοθεραπευτή καλούνται να εφαρμόσουν στρατηγικές παρέμβασης, οι οποίες στοχεύουν στην ενίσχυση των μνημονικών και οργανωτικών ικανοτήτων, της φωνολογικής επίγνωσης, της αναγνωστικής αποκωδικοποίησης και κατανόησης, του γραπτού λόγου. Παρακάτω θα δούμε κάποια παραδείγματα στρατηγικών για την ενίσχυση του κάθε τομέα ξεχωριστά.

  • Μνήμη: χρήση μνημονικών βοηθημάτων, όπως ρίμες, λέξεις-κλειδιά, ακρωνύμια, οπτικοποίηση, για την καλύτερη κωδικοποίηση και απομνημόνευση μέσω συνειρμικών δεσμών.
  • Οργάνωση: εκμάθηση οργανωτικών στρατηγικών και στρατηγικών μελέτης. Όπως η μέθοδος της γνωστικής-νοηματικής χαρτογράφησης, η οποία απαλλάσσει το μαθητή απ’ τη μορφή του ρέοντος κειμένου και των λεπτομερειών, με τη βοήθεια σχημάτων και βελών.
  • Φωνολογική ενημερότητα: μέθοδος Elkonin (1973) –> επίδειξη κάρτας με αντικείμενο, συνοδευόμενη από τόσα κουτάκια όσα και τα φωνήματα της λέξης. Ο μαθητής καλείται να εκφέρει τα φωνήματα και για καθένα απ’ αυτά να τοποθετεί στο συγκεκριμένο κουτάκι ένα πουλί.
  • Αναγνωστική αποκωδικοποίηση: επανάληψη λέξεων, εφαρμογή πολυαισθητηριακών μεθόδων (μέθοδος Montessori), στρατηγικές αναγνώρισης λέξεων.
  • Αναγνωστική κατανόηση: ανάπτυξη λεξιλογίου, επανάληψη, ανάκτηση της ανάγνωσης.
  • Ενίσχυση του γραπτού λόγου: ασκήσεις ανίχνευσης και αντιγραφής πάνω από σχήματα και γράμματα για την ενίσχυση των γραφοσυμβολικών δεξιοτήτων, λεξικό εικονικών αναπαραστάσεων των λέξεων για την ενίσχυση της ορθογραφίας κ.α.

Ωστόσο, δεν αρκεί μονάχα αυτό για να προκύψει μια αποτελεσματική αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών των παιδιών. Η συμβολή του εκπαιδευτικού είναι εξίσου σημαντική. Απαιτείται λοιπόν επιμόρφωση  και συνεχής κατάρτιση των δασκάλων, έτσι ώστε να είναι ικανοί να αναδιαμορφώσουν τη διδασκαλία τους προς όφελος των παιδιών που αντιμετωπίζουν διαταραχές γραπτού και προφορικού λόγου, σε συνεργασία πάντα με το λογοθεραπευτή. Είναι λοιπόν αδήριτη η ανάγκη της αναμόρφωσης του υφιστάμενου εκπαιδευτικού προγράμματος, προκειμένου να έχουν όλα τα παιδιά ίσες ευκαιρίες στη μάθηση.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΜΑΡΙΑ

ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ-ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ

Σας άρεσε το άρθρο μας; Αφήστε το σχόλιο σας παρακάτω και η ομάδα μας θα σας απαντήσει το συντομότερο δυνατό.

Θέλετε να λαμβάνετε τα νέα άρθρα που συντάσσει η επιστημονική μας ομάδα; Γραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο – newsletter. 

Η ομάδα του «Ψυχ…Αγωγείν», (οι ψυχολόγοι, η λογοθεραπεύτρια, η εργοθεραπεύτρια και η ειδική παιδαγωγός) είναι διαθέσιμοι στο να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες σας παρέχοντας το πρώτο ραντεβού ΔΩΡΕΑΝ και να συζητήσουμε τυχόν απορίες σας. Για περαιτέρω διευκρινήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το κέντρο στα τηλέφωνα επικοινωνίας ή να μας επισκεφτείτε στο χώρο μας στη Λ.Ηλιουπόλεως & Ίμβρου 27 (πλησίον Άγιος Ιωάννης).

Γράψτε ένα σχόλιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *