« .. Πρωί, μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ, χθες, σήμερα, αύριο, τώρα, πριν, μετά .. » Λέξεις αναφερόμενες στο χρόνο, που είναι δύσκολο να χειριστούν τα παιδιά και που γονείς εκφράζουν συχνά την αδυναμία των παιδιών τους να τις χρησιμοποιήσουν σωστά στο λόγο τους. Που οφείλεται όμως η δυσκολία αυτή; Πότε μπορεί ένα παιδί να προσανατολίζεται χρονικά και να καταφέρει να χειρίζεται επιτυχώς τέτοιου είδους λέξεις όταν αναφέρεται σε συμβάντα; Μπορώ να το βοηθήσω να «ξεκαθαρίσει» τις λέξεις αυτές μεταξύ τους;

Πριν όμως απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά, θα ήταν χρήσιμο να διευκρινίσουμε ότι  χρονικός προσανατολισμός είναι η ικανότητα του ανθρώπου να μπορεί να ταυτίσει το χρόνο με γεγονότα που βίωσε και πληροφορίες που έλαβε. Έτσι, μεταγενέστερα, μπορεί να ανακαλέσει πληροφορίες του παρελθόντος ή να προγραμματίσει μελλοντικά, χρησιμοποιώντας σωστά χρονικές λέξεις.

Από την προσχολική ηλικία κιόλας (4 ετών και άνω) το παιδί είναι ικανό να αντιληφθεί τη διαφορά μέρας και νύχτας, σε συνδυασμό με γεγονότα, όπως ξυπνάω και κοιμάμαι.Στα 5 είναι ικανό να αρχίσει να αντιλαμβάνεται καλύτερα τις πιο αφηρημένες έννοιες χθες, σήμερα και αύριο και να τις εντάσσει στο λόγο του. Έτσι προχωρώντας στην σχολική ηλικία ( 6 και άνω) μπορεί να ακολουθεί το πρόγραμμα και να οργανώνεται. Ωστόσο οι παραπάνω ηλικίες είναι ενδεικτικές και όχι απόλυτες, γι’ αυτό δίνεται μία απόκλιση 6 μηνών.

 Συχνά υπάρχουν παιδιά που δυσκολεύονται τόσο να προσανατολιστούν χρονικά όσο και να χρησιμοποιήσουν λέξεις σχετιζόμενες με το χρόνο. Η αντίληψη του καθενός είναι ξεχωριστή, οπότε κάθε παιδί αντιλαμβάνεται και κατακτά με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετική ηλικία. Επίσης, ρόλο στη μη καλή χρονική αντίληψη του παιδιού λαμβάνουν τα ερεθίσματα που παίρνει αυτό και πόσο συχνά το περιβάλλον του το οργανώνει και το κατατοπίζει χρονικά.

Πώς λοιπόν θα βοηθήσουμε ένα παιδί να ερμηνεύσει και να κατανοήσει έννοιες αναφερόμενες στο χρόνο, ώστε μετέπειτα να καταφέρει να τις χρησιμοποιεί;

Στις πιο μικρές ηλικίες 3,5 με 4,5θα βοηθούσε να ξεκινήσουμε με πιο απλές και παραστατικές έννοιες όπως πρωί, μεσημέρι, βράδυ καθώς μπορούν οπτικά να αντιληφθούν και να επιβεβαιώσουν αυτό που τους λέτε.

1. Πιο συγκεκριμένα, σηματοδοτείται το πρωί με το φως του ήλιου και με το ξύπνημα του παιδιού, το μεσημέρι με την θέση του ήλιου ψηλά στον ουρανό και με το σχόλασμα από το σχολείο και τέλος το βράδυ με την όψη του φεγγαριού και το ντύσιμο των πιτζαμών του. Αργότερα μπορεί να εισαχθεί ο όρος απόγευμα, όπου θα συνδυαστεί και θα ταυτιστεί με μία απογευματινή εξωσχολική δραστηριότητα.
2. Επιπρόσθετα, ζωγραφίστε μαζί ένα μεγάλο ορθογώνιο και  χωρίστε το σε 4 κομμάτια. Για το κάθε σημείο της ημέρας αναφερθείτε και ζωγραφίστε τη πορεία του ήλιου αλλά και την αντικατάσταση του από το φεγγάρι.

 Σιγά – σιγά λοιπόν μπορούν να εισαχθούν και οι όροι πριν, τώρα, μετά που είναι πιο δυσνόητοι.

*Εδώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σειρές από διάφορα αντικείμενα, χρώματα ή ζώα, ξεχωριστά η κάθε κατηγορία, οπού θα μπουν σε μία σειρά και θα συγκεκριμενοποιηθεί στο παιδί,ποια είναι η αρχή (από πού δηλαδή ξεκινάμε). Στη συνέχεια θα γίνονται στο παιδί ερωτήσεις τύπου «τι είναι μετά το κόκκινο;» ή «τι είναι πριν το σκύλο;». Σε  πρώτη φάση θα βοηθούσε να γίνονται ξεχωριστά ερωτήσεις για το πριν και το μετά, όπως και να βοηθηθούν με βέλη που θα δείχνουν την κατεύθυνση για τις 2 αυτές έννοιες.

*Άλλη ενισχυτική δραστηριότητα για την εκμάθηση αυτή, θα ήταν η σειριοθέτηση εικόνων με γεγονότα της καθημερινότητας που έχουν μικρή χρονική απόκλιση μεταξύ τους. Για παράδειγμα το βούρτσισμα των δοντιών, το φτιάξιμο ενός τοστ και άλλες απλές δραστηριότητες καθημερινής ζωής. Τα παιδιά λοιπόν βάζουν στη σειρά τις εικόνες και πάνω στην περιγραφή αυτών θέτουμε τις λέξεις στόχους. Επίσης γίνονται ερωτήσεις για το «τί έγινε πριν ή μετά;». Να σημειωθεί, πως όσο πιο μεγάλο είναι ένα παιδί ηλικιακά, τόσο περισσότερες εικόνες μπορούν να δοθούν.

*Γνωρίζοντας την αγάπη των παιδιών στα παραμύθια, θα ήταν βοηθητικό μετά την ανάγνωση αυτών, να τους ρωτήσετε τι συνέβη πριν ή μετά από κάποιο έντονο γεγονός της ιστορίας ή και να την χωρίσετε μαζί σε 3 μέρη που να καταδεικνύουν την αρχή, τη μέση και το τέλος.

 Από την ηλικία των 5 και μετά και μαθαίνοντας τη σειρά των ημερών της εβδομάδος, αρχίζουν να χρησιμοποιούνται οι έννοιες του χθες και του αύριο.

1. Όπως προαναφέρθηκε, τίθεται χρήσιμη η εκμάθηση των ημερών που θα συνδυαστεί με την χρήση αυτών των λέξεων. Αναλυτικότερα, γράψε σε ένα χαρτόνι τις 7 ημέρες και σηματοδοτείστε κάθε μία από αυτές με διαφορετικό χρώμα, με διάφορους ήρωες της Disney, με φρούτα ή ότι άλλο σας ευχαριστεί. Καθημερινά ανατρέχετε σε αυτό ονομάζεται και δείχνετε την καθαυτή μέρα, όπως επίσης και ποια ήταν χθες και ποια αύριο. Συμβουλευτικά, ωφέλιμο θα ήταν να ξεκινήσει η εκμάθηση ξεχωριστά της κάθε έννοιας (χθες ή αύριο).
2. Επιπλέον, θα βοηθούσε η δημιουργία ενός προγράμματος με τις ημέρες και το τι κάνει το παιδί κάθε ημέρα. Διαλέξτε δηλαδή σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες, αγαπημένα παιχνίδια και ασχολίες και μοιράστε τες στις 7 ημέρες. (π.χ. δίπλα από την Τρίτη ένα ποδήλατο, δίπλα στο Σάββατο ποπ – κορν άρα ταινία με την οικογένεια κ.α.)

 Με τον οξυμένη χρονική αντίληψη το παιδί καταφέρνει να οργανώνεται, να προγραμματίζει και μετέπειτα να δομεί σωστά και να εκτελεί εντός χρονικού ορίου, ότι του ζητείται.

Γκαγκάρας Χαράλαμπος

Λογοθεραπευτής

Σας άρεσε το άρθρο μας; Αφήστε το σχόλιο σας παρακάτω και η ομάδα μας θα σας απαντήσει το συντομότερο δυνατό.

Θέλετε να λαμβάνετε τα νέα άρθρα που συντάσσει η επιστημονική μας ομάδα; Γραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο – newsletter. 

Η ομάδα του «Ψυχ…Αγωγείν», (οι ψυχολόγοι, οι λογοθεραπευτές, οι εργοθεραπευές και οι ειδικοί παιδαγωγοί) είναι διαθέσιμοι στο να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες σας παρέχοντας το πρώτο ραντεβού ΔΩΡΕΑΝ και να συζητήσουμε τυχόν απορίες σας. Για περαιτέρω διευκρινήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το κέντρο στα τηλέφωνα επικοινωνίας ή να μας επισκεφτείτε στο χώρο μας στην Ίμβρου 27 & Λ. Ηλιουπόλεως, Δάφνη (πλησίον μετρό Άγιου Ιωάννη).