Εφηβεία-Αλλαγές και επιτεύγματα

Η εφηβεία είναι μία περίοδος που το άτομο βιώνει ραγδαίες αλλαγές που αφορούν τόσο στη σωματική ανάπτυξη όσο και στη γνωστική και τη ψυχοσυναισθηματική του εξέλιξη. Είναι μια από τις σημαντικότερες φάσεις  ζωής του ατόμου και αποτελεί στάδιο-γέφυρα ανάμεσα στην παιδική και την ενήλικη ζωή. Αναφορικά με τη σωματική ανάπτυξη, το σώμα του εφήβου αλλάζει με ταχύτατο ρυθμό (ύψος, βάρος, αναλογίες, μυικό σύστημα, λειτουργία οργάνων) με σημαντικότερη αλλάγή την ωρίμανση της γενετήσιας λειτουργίας. Σε επίπεδο γνωστικής ικανότητας, οι έφηβοι διαθέτουν ακόμα  περιορισμένη κριτική ικανότητα και συχνά εμφανίζουν συμπεριφορές πειραματισμού ή υψηλού κινδύνου.  Σταδιακά περνούν από το στάδιο της συγκεκριμένης σκέψης στην αφηρημένη σκέψη, αρχίζουν  να συνειδητοποιούν τις συνέπειες των πράξεων τους, να διατυπώνουν  λογικές υποθέσεις  και να εξετάζουν μία συνθήκη πολύπλευρα. Η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του εφήβου χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ανάγκη για ανεξαρτητοποίηση από τις γονεικές φιγούρες, προσήλωσή του στις ομάδες των συνομιλήκων, εξερεύνηση ορίων και ταυτότητας, κοινωνικές συναναστροφές, ερωτικό ενδιαφέρον και ενδεχομένως έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας.  Τα συναισθήματα αυτή την περίοδο βιώνονται με μεγάλη ένταση (υπερβολικός ενθουσιασμός αλλά και εκρήξεις θυμού) ενώ συχνά οι έφηβοι παρουσιάζουν αμφιθυμία ως προς αυτἀ (τη μία στιγμή είναι χαρούμενοι την άλλη στιγμή φαίνονται θλιμμένοι)

Δυσκολίες στην επικοινωνία

Για πολλούς  γονείς, η περίοδος αυτή αποτελεί πηγή μεγάλου άγχους και δεν είναι λίγες οι φορές που οικογένειες βιώνουν μεγάλες εντάσεις και συγκρούσεις κατά την περίοδο αυτή.  Οι αλλαγές που πραγματώνονται στον έφηβο ακολουθούν τέτοιο ρυθμό που οι γονείς συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν πώς είναι δυνατό το υπάκουο και συνεργάσιμο παιδί να έχει πλέον μετατραπεί σε ένα άτομο που αντιδρά, διεκδικεί, αυτονομείται και επιζητά την διασφάλιση ιδιωτικότητάς του. Οι γονείς συχνά αισθάνονται αδύναμοι στο ρόλο τους, πολλές φορές αποκαλύπτουν ότι φοβούνται για τα παιδιά τους. Οι προσπάθειες τους να επικοινωνήσουν με τον έφηβο μπορεί να πέφτουν στο κενό ενώ δεν είναι λἰγες οι φορές που καταφεύγουν σε ακραίες λύσεις ή περιορισμούς προκειμένου να διδάξουν στο παιδί τους το “σωστό”  και περιορίσουν τις συμπεριφορές τους.

Aπό την άλλη πλευρά, τα παιδιά στη εφηβεία συχνά υποστηρίζουν ότι δε μιλούν στους γονείς τους διότι εκείνοι δεν τους ακούνε, δεν τους καταλαβαίνουν ή πολλές φορές αντιδρούν υπερβολικά στις επιλογές και τις ανάγκες τους. Επίσης συχνά εξομολογούνται ότι φοβούνται ότι οι γονείς τους θα επηρεαστούν πολύ συναισθηματικά (θυμός, απογοήτευση, ντροπή) αν τους αποκαλύψουν κάτι με το οποίο οι ίδιοι δε συμφωνούν.

Η τέχνη του ανοιχτού διαλόγου

Σίγουρα η συζήτηση με έναν έφηβο δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η βελτίωση όμως της ικανότητας των γονέων να επικοινωνούν ανοιχτά και αποτελεσματικά με τα παιδιά τους αυξάνει σημαντικά τη σύνδεση μαζί τους, προστατεύει και εξελίσσει τη σχέση  τους.

Μερικές ιδέες για έναν αποτελεσματικό διάλογο:

• Αναγνωρίστε τα συναισθήματά τους και τη δική τους οπτική. Η αναγνώριση των συναισθημάτων του εφήβου και ο σεβασμός στην δική του τοποθέτηση απέναντι σε ένα ζήτημα ίσως είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία για να ευνοηθεί ένας επικοδομητικός διάλογος με ένας έφηβο. Χρησιμοποιείστε εκφράσεις όπως καταλαβαίνω πώς ένιωσες…, θα πρέπει να ήταν πολύ δύσκολο αυτό για σένα…, βλέπω ότι έχεις θυμώσει μαζί μου…Δώστε χρόνο να ακούσετε τη δική του πλευρά και μη βιάζεστε να δώσετε συμβουλές και κατευθύνσεις ή να κρίνεται μία συμπεριφορά. Σίγουρα η δική σας εμπειρία ζωής μπορεί να έχει πολλά να συνεισφέρει σε ένα ενδεχόμενο ζήτημα που απασχολεί τον έφηβο αλλά προσπαθείστε να την αφήσετε για λίγο στην άκρη. Δώστε έμφαση και αξία στον τρόπο που σκέφτεται το παιδί σας και βοηθείστε τον εξελίξει μέσα από “ανοιχτές” ερωτήσεις (π.χ πώς αποφάσισες να το κάνεις αυτό, γιατι αυτό είναι σημαντικό για σένα, πώς νομίζεις ότι αισθάνθηκαν οι άλλοι με αυτή σου την απόφαση)κτλ
• Διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα. Είναι πολύ λογικό κάποιες φορές οι γονείς να αισθάνονται θυμωμένοι ή να είναι σε μεγάλο άγχος οι ίδιοι για τη συμπεριφορά και τις επιλογές του παιδιού τους. Μην ξεκινήσετε έναν διάλογο αν αισθάνεστε ότι τα συναισθήματά σας σάς κατακλύζουν. Πάρτε λίγο χρόνο για τον εαυτό σας να ηρεμήσετε και να σκεφτείτε την κατάσταση πιο ψύχραιμα. Αν δυσκολέυεστε αρκετά μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού.
• Δημιουργείστε συνθήκη ασφαλείας κρατώντας χαμηλούς τόνους.  Είναι γεγονός ότι όταν οι έφηβοι δεν αισθάνονται ασφάλεις είναι πιθανόν να είναι περισσότερο επιθετικοί, αμυντικοί ή να αποσύρωνται εντελώς.
• Χρησιμοποιείστε το χιούμορ σας. Μερικές φορές αυτός είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να διώξετε την ένταση και να ελαφρύνετε το συναισθηματικό κλίμα.
• Μη δίνετε υπερβολική έμφαση και έκταση σε συμπεριφορές ή λέξεις που μπορεί να πληγώσουν. Ένα δυνατό χτύπημα του χεριού στο τραπέζι ή στην πόρτα του δωματίου ή δηλώσεις όπως “δε με καταλαβαίνεις ποτέ” είναι αρκετά συχνές στους εφήβους που δυσκολεύονται να εκφράσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους κατάλληλα. Μην παίρνετε λοιπόν τα πάντα προσωπικά.
• Προετοιμαστείτε για “δύσκολες συζητήσεις”. Η σεξουαλικότητα, τα θέματα σχέσεων η διαφορετικότητα, οι καταχρήσεις ίσως είναι από τα σημαντικότερα θέματα που απασχολούν τους εφήβους και είναι συχνά πηγή αμήχανων στιγμών και συναισθημάτων για τους γονείς. Μην αποφέυγετε τις συζητήσεις με δηλώσεις όπως “είσαι μικρός/μικρή εσύ για αυτά”.  Πάρτε το χρόνο σας να απαντήσετε ανοιχτά στις ερωτήσεις των παιδιών σας, μακριά από ταμπού και προκαταλήψεις. Αν το χρειάζεστε αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες και εσείς μέσα από αξιόπιστες πηγές σε συνεργασία με το παιδί σας.
• Αποποιηθείτε τη θέση του ισχυρού. Πολλές φορές οι συζητήσεις με τους εφήβους μοιάζουν με μάχες που θέλουν νικητές και χαμένους ή ισχυρούς και ανίσχυρους. Οι έφηβοι συχνά βγαίνουν ματαιωμένοι από αυτές τις μάχες με αίσθηματα μοναξιάς, απογοήτευσης και θυμού απέναντι στον ισχυρό γονέα που αποφασίζει για αυτούς. Υπερασπιστείτε τα όρια μέσα από τη σταθερότητα, τη συνέπεια και την πρόσκληση για επαναδιαπραγμάτευση  από θέση αγάπης και όχι από θέση ισχύος.

Σεβαστείτε το “χώρο” που έχουν διαθέσιμο για εσάς. Είναι γεγονός ότι όσο και αν οι γονείς το επιθυμούν οι έφηβοι δε θα συζητήσουν όλα τα θέματα μαζί τους. Είναι πιθανό να κρατούν μυστικά για τον εαυτό τους ή για τους πολύ στενούς τους φίλους. Αυτό σε ένα βαθμό είναι απολύτως φυσιλογικό και δεν είναι ένδειξη ότι τα παιδιά σας απορρίπτουν ή δε σας εμπιστεύονται αλλά ενδεικτικό της φάσης αυτονόμησης στην οποία βρίσκονται. Θυμηθείτε ότι ο πιο σημαντικό για τους εφήβους είναι να γνωρίζουν ότι οι γονείς του είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι να ακούσουν, να κατανοήσουν και να αντέξουν ότι εκείνοι επιλέξουν να φέρουν στο διάλογο.

Λαμπράκη Αλεξάνδρα

Ψυχολόγος

Ειδ. Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

Σας άρεσε το άρθρο μας; Αφήστε το σχόλιο σας παρακάτω και η ομάδα μας θα σας απαντήσει το συντομότερο δυνατό.

Θέλετε να λαμβάνετε τα νέα άρθρα που συντάσσει η επιστημονική μας ομάδα; Γραφείτε στο ενημερωτικό μας δελτίο – newsletter. 

Η ομάδα του «Ψυχ…Αγωγείν», (οι ψυχολόγοι, η λογοθεραπεύτρια, η εργοθεραπεύτρια και η ειδική παιδαγωγός) είναι διαθέσιμοι στο να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες σας παρέχοντας το πρώτο ραντεβού ΔΩΡΕΑΝ και να συζητήσουμε τυχόν απορίες σας. Για περαιτέρω διευκρινήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε με το κέντρο στα τηλέφωνα επικοινωνίας ή να μας επισκεφτείτε στους χώρους μας στη Λ.Βουλιαγμένης 261. Άγιος Δημήτριος (πλησίον μετρό Δάφνης) & Λ.Ηλιουπόλεως & Ίμβρου 27 (πλησίον μετρό Άγιου Ιωάννη).